Thay khớp háng là một thành tựu lớn của chuyên ngành chấn thương chỉnh hình nói riêng và của nền y học nói chung. Đây là một bước tiến mới của nền y học hiện đại trong việc điều trị các tổn thương ở khớp háng khi mà các phương pháp điều trị bảo tồn không cải thiện được tình trạng của bệnh nhân. Bài viết này Phòng khám Dr Knee sẽ giúp các bạn có cái nhìn bao quát về phương pháp thay khớp háng này.
Thay khớp háng là gì?
Thay khớp háng là phương pháp phẫu thuật dùng khớp nhân tạo để thay thế phần khớp đã hư hỏng nhằm phục hồi những chức năng vốn có của khớp. Hiện này y học đã có thể thay từng phần hoặc toàn bộ khớp háng, cả chỏm xương đùi lẫn ổ cối.
Đây là phương pháp mà Charnley nghiên cứu và thực hiện từ năm 1958, đến nay đã được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới với mục đích: giảm đau, tăng tầm hoạt động và sửa chữa lại biến dạng về mặt cấu trúc của khớp.
>> Xem thêm: Chi Phí Thay Khớp Háng Nhân Tạo Có Cao Không? Có Được Hỗ Trợ Bảo Hiểm Y Tế Không?
Khi nào bạn cần phải thay khớp háng?
Có nhiều bệnh lý làm tổn thương sụn khớp của chỏm xương đùi và sụn ổ cối như thoái hóa khớp háng, hoại tử chỏm xương đùi… Ở thời gian đầu của bệnh, các bệnh lý này có thể điều trị bảo tồn bằng nghỉ ngơi, hạn chế vận động nặng, sử dụng các thuốc giảm đau, hoặc sử dụng các phương pháp điều trị như: khoan giảm áp, ghép xương có cuống mạch, gọt lại mặt khớp hay bơm xi măng vào ổ khuyết xương… Nhưng các phương pháp này chỉ đem lại hiệu quả điều trị cao khi bệnh nhân đến sớm.
Tuy nhiên, trên thực tế đa số bệnh khi đến khám đều ở giai đoạn muộn nên gần như tàn phế, không thể sinh hoạt và lao động bình thường được. Khi đó các phương pháp bảo tồn ở giai đoạn này cũng ít mang lại hiệu quả điều trị cho bệnh nhân. Việc phẫu thuật thay khớp háng nhân tạo ra đời đã mở ra hướng điều trị mới mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân. Những trường hợp sau sẽ được xem xét thay khớp háng như :
- Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi
- Thoái hoá khớp háng
- Viêm khớp dạng thấp
- Gãy cổ xương đùi
- U xương
- Các bệnh lý khớp háng đã được điều trị bảo tồn tích cực nhưng không đáp ứng, triệu chứng đau kéo dài ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của người bệnh
Thoái hóa khớp háng – một trong các chỉ định thay khớp háng
Một số chống chỉ định của thay khớp háng như:
- Các bệnh lý nhiễm khuẩn khớp háng, nhiễm khuẩn huyết
- Các bệnh lý mạn tính chưa kiểm soát ổn định như suy tim, suy thận…
- Nhiễm khuẩn tại vị trí phẫu thuật…
Tuy nhiên các chống chỉ định trên có thể tuyệt đối hoặc tương đối. Do đó tùy vào tình trạng của từng bệnh nhân, mà bác sĩ phẫu thuật sẽ cân nhắc việc có thực hiện phẫu thuật thay khớp háng hay không.
>> Xem thêm: Sự Thần Kỳ của Phẫu Thuật Nội Soi Khớp Gối: Khôi Phục Sức Khỏe Vận Động
Các loại khớp háng nhân tạo
Có hai loại chính là:
- Khớp háng bán phần
- Khớp háng toàn phần
Song song với hai loại trên, có hai phương pháp cố định khớp háng nhân tạo vào cơ thể của người bệnh đó là sử dụng xi măng hoặc không. Ngoài ra, dựa vào chất liệu tạo thành mà có nhiều loại khác nhau như:
* Kim loại
Chỏm và hõm khớp háng bằng kim loại. Đây là nguyên liệu chính để tạo nên các khớp háng nhân tạo, thường là hợp kim tạo nên vật liệu thép không rỉ. Trong đó thì hợp kim chủ cobalt là cứng nhất.
* UHMWPE (Ultrahigh molecular weight polyethylen): Đây là một hợp chất nhựa thường được dùng để lót ổ cối của khớp háng toàn phần.
* HXLPE (Highly crosslinked polyethylene): Là vật liệu nhựa tổng hợp được giới thiệu trên lâm sàng từ năm 1998 và cũng có hiệu quả chống mài mòn đáng kể.
* Ngoài ra còn một số vật liệu khác như: gốm (thường được sử dụng làm chỏm vì có độ mài mòn và lực ma sát ít), composite carbon…, tuy nhiên hiện nay chưa được sử dụng rộng rãi.
Trên thị trường có nhiều công ty sản xuất khớp háng nhân tạo để thay khớp háng với những đặc điểm và ưu điểm riêng. Có thể kể đến như:
- Công ty Vietmedical phân phối sản phẩm khớp nhân tạo United Orthopedic Corporation (UOC) do Đài Loan sản xuất
- Văn phòng đại diện Zimmer PTE LTD phân phối vật liệu thay thế khớp háng nhân tạo của Zimmer xuất xứ từ Hoa Kỳ
- Văn phòng đại diện SMITH & NEPHEW PTE. LIMITED phân phối khớp háng toàn phần của hãng Smith – Nephew, Hoa Kỳ
- Bộ dụng cụ thay khớp háng của hãng Stryker, Hoa Kỳ
Tuỳ thuộc vào bệnh lý của khớp háng cần thay thế và chất lượng xương cũng như kinh tế của người bệnh mà việc lựa chọn loại khớp háng nào với phương pháp cố định kèm theo sẽ được quyết định bởi bác sĩ phẫu thuật.
>> Xem thêm: Phẫu Thuật Thay Khớp Gối Bằng Robot Và 3 Điều Lưu Ý Ít Ai Biết
Thay khớp háng nhân tạo toàn phần
Thay khớp háng nhân tạo toàn phần là phương pháp phẫu thuật lấy bỏ đi phần chỏm xương đùi và ổ cối rồi thay bằng các thành phần khớp nhân tạo. Phần xương đùi nhân tạo được làm từ kim loại bền hay sứ và ổ cối nhân tạo được làm từ polyethylene (nhựa bền, chống ăn mòn) hoặc kim loại được lót bằng một lớp lót nhựa. Phần chỏm và ổ cối đã được thiết kế để có thể trượt lên nhau giống như chức năng của một khớp háng bình thường.
Thay khớp háng toàn phần được chỉ định trong các trường hợp hư hỏng toàn bộ phần chỏm và ổ cối như:
- Các bệnh lý vùng khớp háng như: Thoái hóa khớp háng giai đoạn III – IV, Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, Lao khớp háng giai đoạn ổn định…
- Các bệnh lý chấn thương vùng cổ chỏm xương đùi: Gãy cổ xương đùi ở bệnh nhân cao tuổi, Gãy vỡ nát vùng chỏm không có chỉ định điều trị bảo tồn…
- Đã thay khớp háng nhân tạo nhưng xuất hiện biến chứng hoặc không đạt kết quả như mong muốn
Vì thay toàn bộ bằng khớp háng nhân tạo, nên khi bệnh nhân vận động thì chỉ có sự ma sát giữa các bộ phận của khớp nhân tạo nên tuổi thọ của khớp sẽ cao hơn. Do đó loại này thường được thay cho những bệnh nhân trẻ tuổi.
>> Xem thêm: Thay Khớp Khi Nào, Ở Đâu Là Hợp Lý?
Thay khớp háng nhân tạo bán phần
Phẫu thuật thay khớp háng bán phần là phẫu thuật chỉ thay phần chỏm xương đùi hoặc ổ cối bị hư hỏng (do sai khớp, gãy chuỗi, vỡ ổ cối hoặc nhiễm trùng …) bằng chỏm xương đùi hoặc ổ cối nhân tạo. Thông thường, trong hầu hết các trường hợp thì ổ cối vẫn được giữ nguyên và chỉ thay thế chỏm xương đùi bị tổn thương bằng chỏm xương đùi nhân tạo.
Khớp háng bán phần có rất nhiều loại khác nhau: khớp đơn cực (Austin More hoặc Thompson…), khớp lưỡng cực (Bipolar), khớp Resurfacing… Mỗi loại khớp có những ưu, nhược điểm khác nhau vì vậy tùy vào bệnh nhân mà sẽ có chỉ định khác nhau:
- Khớp đơn cực (Khớp Austin More hoặc Thompson…) ưu điểm là rẻ tiền, tuy nhiên có nguy cơ gây mòn hõm khớp rất nhanh vì vậy hiện nay hầu như không còn được chỉ định. Do đó khớp đơn cực bây giờ chỉ được chỉ định trong một số trường hợp người già, gãy cổ xương đùi nhưng phần ổ cối còn tốt, liệt hoặc không có khả năng đi lại, nhằm mục đích giảm đau và thuận tiện cho việc chăm sóc bệnh nhân
- Khớp lưỡng cực (Khớp Bipolar) có ưu điểm thời gian phẫu thuật nhanh, ít nguy cơ mòn hõm khớp hơn so với Austin More hay Thompson… Tuy nhiên nhược điểm của nó là thời gian tồn tại ngắn (chỉ khoảng từ 5 – 10 năm) nên thường được chỉ định trong các trường hợp bệnh nhân có các bệnh lý vùng khớp háng hay do chấn thương như gãy chỏm xương đùi… ở người bệnh cao tuổi, tiên lượng thời gian sống sau mổ ngắn (khoảng 5 – 10 năm); Những người có sức khỏe kém, ít đi lại hoặc chỉ đi lại trong nhà vận động nhẹ nhàng…
- Khớp tái tạo bề mặt (Khớp Resurfacing): Thường được chỉ định trong các trường hợp người bệnh trẻ, có tổn thương phần chỏm xương đùi (trong khi cổ xương đùi còn tốt). Loại khớp này chỉ chú trọng đến phần chỏm của xương đùi. Phần chỏm xương đùi bị tổn thương sẽ được phủ bằng chén hình bán cầu có kích thước tương tự chỏm thật nhằm mục đích bảo vệ tối đa phần đầu trên xương đùi cho những lần thay khớp sau.
>> Xem thêm: [Cập nhật 2023] Chi Phí Thay Khớp Nhân Tạo Là Bao Nhiêu?
Kỹ thuật thay khớp háng thông thường
Tuy nhiên trong quá trình phẫu thuật, để vào được vị trí phẫu thuật phải tiến hành cắt nhiều lớp cơ ở phía sau do đó thời gian hồi phục – vận động sau mổ lâu, đau nhiều sau mổ, lại có khả năng gây trật khớp sau mổ vì làm yếu thành phần bao khớp phía sau.
Các kỹ thuật thay khớp háng
Kỹ thuật thay khớp háng với đường mổ phía trước
Hay còn gọi là đường mổ Smith peterson, là một đường mổ phổ biến trước đây. Người bệnh nằm ngửa trên bàn phẫu thuật và được kê gối dưới chân.
Ưu điểm của đường mổ này là rộng rãi, tiếp cận rõ ràng ổ cối, tránh được biến chứng trật khớp ra sau do không làm tổn thương bao khớp phía sau nhưng có nguy cơ trật khớp ra trước. Tương tự đường mổ Gibson, đường mổ này cũng gây đau nhiều sau mổ và thời gian vận động sau mổ lâu hơn do làm đứt nhiều bó cơ ở phía trước. Ngoài ra do hình thể của người Việt Nam nhỏ do đó khi phẫu thuật việc đóng chuôi khớp vào xương đùi khó khăn.
Kỹ thuật thay khớp háng với đường mổ bên ngoài
Đường mổ phía ngoài trực tiếp – đường mổ Hardinge hay được sử dụng ở các nước Âu Mỹ trước đây và có ưu điểm ít gây tổn thương cơ hạn chế biến chứng trật khớp sau mổ
Tuy nhiên do khuynh hướng chi dưới xoay ngoài nên khả năng trật khớp háng ra trước tăng cao, đòi hỏi bệnh nhân phải được tập phục hồi chức năng cơ mông trung tốt.
>> Xem thêm: Cách lựa chọn gối phù hợp cho người bị thoái hóa khớp háng và khớp gối
Kỹ thuật thay khớp háng Superpath
Kỹ thuật Superpath là kỹ thuật thay khớp háng với nhiều ưu điểm như không cắt cơ nên ít tổn thương gân cơ, mau hồi phục (có thể vận động ngay sau mổ), đường mổ nhỏ (từ 8 đến 10cm) do đó giúp giảm triệu chứng đau sau mổ, mất máu ít và quan trọng nhất là hạn chế được biến chứng trật khớp háng ra sau, giúp bệnh nhân có thể thực hiện được các động tác như ngồi xổm, ngồi vắt chéo chân… Đây là một kỹ thuật đang được triển khai và áp dụng trên nhiều nước trên thế giới.
Tại Việt Nam đây là một kĩ thuật mới, đã được nhiều bệnh viện triển khai thực hiện. Tuy nhiên đây cũng là một kỹ thuật khó vì vậy để thực hiện tốt kỹ thuật này đòi hỏi phẫu thuật viên phải được đào tạo, có trình độ cao, trang thiết bị dụng cụ phù hợp mới có thể tiến hành phẫu thuật đạt kết quả cao và giảm tỷ lệ biến chứng cho người bệnh.
Ngoài ra, hiện nay có rất nhiều đường mổ khác như đường mổ Chamley, Langerback… Theo nghiên cứu nhận xét không có đường mổ nào vào khớp háng để thay khớp háng là tối ưu nhất, việc lựa chọn đường mổ còn tùy thuộc vào kinh nghiệm và thói quen của phẫu thuật viên.
>> Xem thêm: Cách Phương Pháp Điều Trị Viêm Khớp Dạng Thấp Hiện Nay
Kỹ thuật thay khớp háng có xi măng
Kỹ thuật thay khớp háng nhân tạo có xi măng là phương pháp dùng xi măng để gắn cố định hõm khớp và cán chỏm vào xương (hõm khớp, xương đùi)
Ưu điểm của phương pháp này là có thể sử dụng tốt trong những trường hợp người bệnh bị loãng xương. Chi phí thực hiện thấp vì vậy nó có thể áp dụng cho nhiều người, nhất là những người không có đủ khả năng chi trả cho khớp háng toàn phần không xi măng.
Thời gian sử dụng trung bình vào khoảng 10 -15 năm. Nguyên nhân hư hỏng do nhiều nguyên nhân như: sự mòn của khớp vì hai mặt khớp cọ sát vào nhau, do lỏng khớp vì gắn không chặt khối xi măng, lỏng chuôi khớp hay lỏng chén kim loại do các mảnh vụn rớt ra khi cọ sát gây phản ứng viêm
Nhược điểm của phương pháp này là thời gian phẫu thuật kéo dài do cần chờ thời gian cho xi măng đông cứng. Ngoài ra kỹ thuật thực hiện khó hơn so với khớp háng không xi măng, khó khăn trong việc lấy bỏ hõm khớp cũng như cán chỏm khi phải thay lại. Do đó kỹ thuật này được chỉ định với các bệnh nhân lớn tuổi, chất lượng xương kém
Kỹ thuật thay khớp háng không xi măng
Từ một số nhược điểm của kỹ thuật thay khớp háng có xi măng như việc lỏng chuôi, người ta nghĩ rằng nếu làm loại khớp mà không cần dùng đến xi măng, đóng khít chặt khớp háng vào lòng tủy xương đùi và vào ổ cối, kèm theo có tráng một số phần tử kích thích sự mọc xương vào trong khớp (như lớp phủ HydroxyApatit) làm tăng sự gắn kết của khớp nhân tạo và xương sẽ giữ được khớp nhân tạo lâu hơn.
Ưu điểm:
- Thực hiện dễ dàng hơn so với khớp háng có xi măng, thời gian phẫu thuật ngắn hơn vì vậy hạn chế được các biến chứng như mất máu, nhiễm khuẩn
- Dễ lấy bỏ hõm khớp cũng như cán chỏm khi phải thay lại
Nhược điểm:
- Giá thành đắt
- Trong trường hợp người bệnh bị loãng xương thì khớp háng toàn phần không xi măng không phải là sự lựa chọn tốt.
Vì những ưu, nhược điểm trên kỹ thuật thay khớp háng không xi măng thường được bác sĩ phẫu thuật ưu tiên sử dụng đối với các bệnh nhân có chỉ định thay khớp háng trẻ tuổi, khả năng đi lại nhiều hay chất lượng xương còn tốt (Vì tế bào xương sẽ tự phát triển và bám vào bề mặt của khớp nhân tạo thay cho chất kết dính).
Thông qua bài viết trên, chắc hẳn các bạn cũng đã có những kiến thức cơ bản về thay khớp háng. Tuy nhiên, khớp háng tốt nhất không phải là đắt nhất mà là khớp háng phù hợp nhất với bạn. Vì vậy nếu còn những băn khoăn thắc mắc hãy đến với chúng tôi – phòng khám Phòng khám Dr Knee nơi hội tụ các y bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ giúp bạn giải đáp những điều đó.
