Tầm vận động khớp gối là một trong những chỉ số quan trọng để đánh giá sức khỏe khớp. Việc theo dõi tầm vận động giúp bác sĩ xác định mức độ tổn thương, khả năng vận động và đưa ra phác đồ phục hồi chức năng phù hợp. Tại Dr Knee – Phòng khám chuyên sâu thoái hóa khớp gối, đo tầm vận động khớp gối là bước thăm khám thường quy, đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi quá trình điều trị.
Tầm vận động khớp gối là gì?
Tầm vận động khớp gối (Range of Motion – ROM) là góc độ mà khớp gối có thể cử động được trong các động tác gấp, duỗi và xoay. Chỉ số này phản ánh sự linh hoạt và khả năng vận động của khớp, đồng thời gián tiếp đánh giá tình trạng sụn khớp, dây chằng, cơ và bao khớp quanh gối.
Ở người trưởng thành khỏe mạnh, tầm vận động khớp gối bình thường được ghi nhận như sau:
-
Duỗi thẳng: khoảng 0°, tức là có thể duỗi hoàn toàn chân ra. Một số người có thể duỗi quá mức nhẹ (5–10°).
-
Gấp gối tối đa: từ 130–150°, đủ để ngồi xổm hoặc gập chân thoải mái.
-
Xoay trong: khoảng 10° (khi gối gấp).
-
Xoay ngoài: từ 30–40° (khi gối gấp).
Khi tầm vận động khớp gối bị hạn chế, ví dụ:
-
Chỉ gập được tối đa 90° thay vì 130–150°.
-
Duỗi gối còn thiếu 10–15° so với bình thường.
Người bệnh sẽ gặp hàng loạt khó khăn trong sinh hoạt thường ngày: đi lại chậm chạp, leo cầu thang vất vả, không thể ngồi xổm, thậm chí hạn chế tham gia các hoạt động thể thao. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý như thoái hóa khớp gối, chấn thương dây chằng, rách sụn chêm hoặc cứng khớp sau phẫu thuật.
>> Xem thêm: Điểm Mặt 6 Nguyên Nhân Chính Khiến Đầu Gối Không Thể Duỗi Thẳng Được
Khi nào cần đo tầm vận động khớp gối?
Việc đo tầm vận động khớp gối là một bước thăm khám quan trọng trong y khoa, đặc biệt khi bác sĩ cần đánh giá mức độ tổn thương hoặc theo dõi hiệu quả điều trị. Chỉ số này thường được chỉ định trong các trường hợp:
-
Thoái hóa khớp gối:
Giúp xác định mức độ cứng khớp, biên độ vận động còn lại và khả năng duỗi – gấp của bệnh nhân. Đây là cơ sở để tiên lượng tiến triển bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị (bảo tồn hay phẫu thuật). -
Chấn thương thể thao:
Các tổn thương như bong gân, đứt dây chằng chéo, rách sụn chêm thường làm khớp gối kém linh hoạt. Đo tầm vận động giúp phát hiện sớm tình trạng hạn chế vận động, từ đó có kế hoạch can thiệp phù hợp. -
Sau phẫu thuật khớp gối:
Bao gồm nội soi xử lý sụn chêm, phẫu thuật thay khớp gối nhân tạo, hay cắt xương chỉnh trục. Việc đo ROM giúp theo dõi khả năng hồi phục khớp, đánh giá tiến bộ sau phẫu thuật và điều chỉnh chương trình tập phục hồi. -
Trong quá trình vật lý trị liệu – phục hồi chức năng:
Đây là cách để theo dõi tiến triển tập luyện theo từng giai đoạn. Bác sĩ và kỹ thuật viên dựa vào số đo ROM để điều chỉnh cường độ bài tập, từ đó giúp bệnh nhân đạt biên độ vận động tối ưu.
Có thể nói, tầm vận động khớp gối là chỉ số lâm sàng quan trọng. Việc đo lường định kỳ giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị, theo dõi phục hồi và đưa ra phác đồ cá nhân hóa phù hợp cho từng bệnh nhân.
>> Xem thêm: Thoái Hóa Khớp Gối Có Nên Đi Bộ Không? Những Điều Cần Biết Để Bảo Vệ Sức Khỏe Khớp Gối
Cách đo tầm vận động khớp gối
Đo tầm vận động khớp gối là một thủ thuật đơn giản, không xâm lấn, thường được thực hiện bởi bác sĩ phục hồi chức năng hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu. Mục đích là đánh giá độ linh hoạt và khả năng vận động của khớp, từ đó hỗ trợ chẩn đoán và xây dựng phác đồ điều trị.
1. Chuẩn bị trước khi đo
-
Người thực hiện: chuyên gia vật lý trị liệu hoặc bác sĩ phục hồi chức năng.
-
Dụng cụ: thước đo góc (goniometer) có phạm vi đo 180° hoặc 360°.
-
Người bệnh: cần được giải thích về quy trình để yên tâm, hợp tác trong suốt quá trình đo.
2. Quy trình đo tầm vận động
-
Đặt vị trí ban đầu (zero): đưa chi và khớp về tư thế chuẩn, lấy 0° làm điểm khởi đầu.
-
Xác định đặc tính khớp: với khớp gối, chủ yếu đo động tác gấp, duỗi và xoay (trong – ngoài).
-
Đặt thước đo tại các mốc giải phẫu: thường lấy lồi cầu ngoài xương đùi, trục xương đùi và trục cẳng chân làm điểm chuẩn.
-
Thực hiện động tác và đọc kết quả: hướng dẫn bệnh nhân vận động hết mức có thể, đồng thời ghi nhận góc độ.
-
Ghi kết quả vào hồ sơ: thể hiện biên độ vận động từ vị trí đầu đến vị trí cuối, ví dụ: “30° – 90°” nếu gối chỉ gập được trong khoảng đó.
3. Các động tác thường đo
-
Đo động tác gấp gối:
-
Người bệnh nằm ngửa, gấp gối tối đa, bàn chân hướng về mông.
-
Thước đo đặt tại lồi cầu ngoài xương đùi, một nhánh song song thân đùi, một nhánh theo trục cẳng chân.
-
Giá trị bình thường: khoảng 130–150°. Nếu biên độ gập gối thấp hơn (ví dụ chỉ 90°), điều đó cho thấy khớp đang bị hạn chế vận động.
-
-
Đo động tác duỗi gối:
-
Người bệnh nằm ngửa, duỗi thẳng gối hết mức có thể.
-
Giá trị bình thường: 0° (có thể hơi quá duỗi 5–10° ở một số người). Nếu duỗi thiếu 10–15°, bệnh nhân thường gặp khó khăn trong việc đi bộ, đứng lâu hoặc chạy.
-
-
Đo động tác xoay gối (trong và ngoài):
-
Thực hiện khi gối gấp 90°, xoay cẳng chân vào trong (xoay trong) và ra ngoài (xoay ngoài)
-
Xoay trong bình thường: 10°.
-
Xoay ngoài bình thường: 30–40°.
-
Kết quả đo giúp xác định khớp gối có bị hạn chế vận động không, từ đó xây dựng chương trình tập luyện hoặc phục hồi phù hợp.
>> Xem thêm: Thoái Hóa Đa Khớp Là Gì? Nguyên Nhân Và Các Dấu Hiệu Nhận Biết Bệnh Thoái Hóa Đa Khớp
Ý nghĩa của việc theo dõi tầm vận động khớp gối
Đo và theo dõi tầm vận động khớp gối không chỉ là một thao tác kỹ thuật, mà còn mang nhiều giá trị lâm sàng quan trọng trong chẩn đoán và điều trị:
-
Chẩn đoán sớm bệnh lý:
Sự hạn chế biên độ vận động có thể là dấu hiệu sớm của thoái hóa khớp gối, tổn thương dây chằng hoặc rách sụn chêm. Việc theo dõi giúp bác sĩ phát hiện sớm để can thiệp kịp thời, tránh bệnh tiến triển nặng. -
Đánh giá mức độ tổn thương:
Đo ROM cho phép xác định khả năng vận động còn lại của khớp. Ví dụ, bệnh nhân chỉ gập gối được 90° thay vì 130° bình thường cho thấy tổn thương đã ảnh hưởng rõ rệt đến chức năng. -
Theo dõi hiệu quả điều trị:
So sánh số đo trước và sau khi tập vật lý trị liệu, hoặc trước và sau phẫu thuật, giúp bác sĩ đánh giá chính xác liệu pháp điều trị có đang mang lại tiến triển hay không. -
Định hướng phục hồi chức năng:
Dựa vào kết quả đo, bác sĩ và kỹ thuật viên sẽ thiết kế chương trình tập luyện cá nhân hóa, giúp bệnh nhân tăng dần biên độ vận động, cải thiện dáng đi và chất lượng cuộc sống.
Vì vậy, việc đo tầm vận động khớp gối định kỳ là vô cùng quan trọng, đặc biệt ở những bệnh nhân thoái hóa khớp, sau chấn thương thể thao hoặc sau phẫu thuật khớp gối. Đây chính là chìa khóa để phục hồi tối đa chức năng vận động và ngăn ngừa tàn phế.
Tại Dr Knee – Phòng khám chuyên sâu thoái hóa khớp gối, chúng tôi áp dụng quy trình đo tầm vận động khớp gối chuẩn y khoa kết hợp với phác đồ cá nhân hóa, giúp bệnh nhân phục hồi tối đa khả năng vận động.
